ΤΟΜΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ / ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΛΑΙΑ
Το Youth Work ήτοι κοινωνικομορφωτική δραστηριότητα για τους νέους, όπως είναι η επίσημη μετάφραση του όρου «Youth Working» στα κείμενα της Ε.Ε., είναι αναδυόμενο πεδίο δράσης στον τομέα της νεολαίας. Η Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Δια βίου Μάθησης και Νεολαίας ως ο αρμόδιος κυβερνητικός φορέας για τη νεολαία στη χώρα, εφαρμόζει μια σειρά πολιτικών για την ενίσχυσή του, την αύξηση της ποιότητάς του και την ευαισθητοποίηση σχετικά με αυτό.
Tο Youth Work θεωρείται ότι ανήκει στη σφαίρα της μη τυπικής και άτυπης μάθησης μέσω των δραστηριοτήτων που θα ακολουθηθούν στα πλαίσια κάλυψης των αναγκών ομάδων και οργανώσεων νέων. Διαπνέεται από μια σειρά αξιών και μεθόδων σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι οποίες συνίστανται κυρίως στην εθελοντική απασχόληση των νέων και στο να ακούγεται η φωνή τους από διαφορετικά πολιτισμικά και κοινωνικά περιβάλλοντα. Αποτελεί εργαλείο προσωπικής ανάπτυξης – κοινωνικής ενσωμάτωσης και ενεργού πολιτειότητας και υλοποιείται ως κοινωνική πρακτική.
10.1 Γενικό Πλαίσιο
Ιστορική και Πολιτιστική Ανάπτυξη
Μια ιστορική αναδρομή του Youth Work στην Ελλάδα, ή όπως συνηθίζεται να αποκαλείται κοινωνικομορφωτική δραστηριότητα για τους νέους, θα πρέπει να έχει ρίζες στην ίδρυση του Ελληνικού κράτους στον 190 αιώνα (1830). Βάσει της μελέτης Youth work in Greece: a historical perspective, το Youth Work ασκείται ως κοινωνική πρακτική στην Ελλάδα από τον 19ο αιώνα. Η πρώτη φάση αφορά στην περίοδο 1900-1974, η δεύτερη φάση στην περίοδο 1974-2000 και η τελευταία φάση αφορά στην παρούσα περίοδο με έναρξη το 2000 και μετέπειτα.
Στην περίοδο από το 1900-1974, ιδρύονται τα πρώτα ορφανοτροφεία στα αστικά κέντρα της χώρας, καθώς το κύριο μέλημα ήταν η στέγαση και σίτιση των ορφανών που είχαν προκύψει από τον πόλεμο. Το 1837 ιδρύθηκε το “Πολυτεχνικό Σχολείο”, το οποίο απευθυνόταν σε νέους άντρες που επιθυμούσαν να εκπαιδευτούν σε τεχνικά επαγγέλματα, όπως αρχιτέκτονες ή τεχνίτες. Στην εν λόγω περίοδο αντικατοπτρίζονται κοινωνικές, ιστορικές καθώς και πολιτιστικές καταστάσεις. Σταδιακά, η πολιτεία απέκτησε έναν πιο ενεργό ρόλο και ανέλαβε περισσότερες πρωτοβουλίες, όπως η ρύθμιση της παιδικής εργασίας και ο υποχρεωτικός ρόλος της εκπαίδευσης. Ταυτόχρονα, στη συγκεκριμένη φάση αναπτύσσονται πολλές μορφές κοινωνικομορφωτικών δραστηριοτήτων για νέους όπως αθλητικές ομάδες/ενώσεις, φοιτητικές, πολιτικές και θρησκευτικές ομάδες.
Στην δεύτερη φάση, που γεννιέται με την πτώση της δικτατορίας (1974) και την αποκατάσταση της δημοκρατίας, σημαντικές στιγμές που αφορούν με μια ευρύτερη έννοια στο Youth Work είναι η δέσμευση της πολιτείας για την προστασία της νεολαίας, μέσω της νομικής θεμελίωσης της κρατικής ασφάλισης. Μια εξέλιξη, που θα μπορούσε για την περίοδο να θεωρηθεί ρηξικέλευθη, ήταν η ίδρυση της Γενικής Γραμματείας Νεολαίας. Για πρώτη φορά ο ελεύθερος χρόνος και η διαχείρισή του λαμβάνει σημαντική θέση ως παράγοντας κοινωνικοποίησης, ανάπτυξης και απόκτησης ταυτότητας για τη νεολαία. Η ίδρυση της Γενικής Γραμματείας Νεολαίας ήταν η παρακολούθηση και οργάνωση πολιτικών για τον παραπάνω σκοπό.
Εθνικός Ορισμός και Κατανόηση της Κοινωνικομορφωτικής δραστηριότητας για τους νέους
To Υouth Work, αποτελεί εργαλείο προσωπικής ανάπτυξης – κοινωνικής ενσωμάτωσης και ενεργού πολιτειότητας και υλοποιείται ως κοινωνική πρακτική. Παρότι η έννοια Youth Work είναι ευρέως χρησιμοποιούμενη στο διεθνές περιβάλλον, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει επίσημος εθνικός ορισμός, ούτε ένα αναλυτικά ορισμένο νομικό πλαίσιο για τις κοινωνικομορφωτικές δραστηριότητες για τους νέους. Στην Ελλάδα υιοθετείται ο γενικός ορισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διαχρονικά, η ανάπτυξη δημόσιων πολιτικών παρέμβασης που απευθύνεται στη νεολαία, χαρακτηριζόταν από αποσπασματικότητα, χρονική ασυνέχεια και έλλειψη πρωτοβουλιών διαμόρφωσης εργαλείων ρύθμισης του πεδίου των ποιοτικών κοινωνικομορφωτικών δραστηριοτήτων για τους νέους. Οι συνέπειες αυτής της χρόνιας υστέρησης έγιναν ιδιαίτερα αισθητές την τελευταία δεκαετία, όταν οι νέοι αποτέλεσαν μια από τις περισσότερο θιγμένες κοινωνικές ομάδες από τις συνέπειες της πολύπλευρης οικονομικής κρίσης και της εφαρμογής των πολιτικών προσαρμογής που προκρίθηκαν για την αντιμετώπισή τους.
Η Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων είναι η αρμόδια επίσημη αρχή για τη δημιουργία κατάλληλου θεσμικού πλαισίου για το Youth Work και τους Youth Workers. Στις οργανωτικές διατάξεις της Γενικής Γραμματείας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας που θεσμοθετούνται μέσω του ν. 4763/2020, περιγράφεται η διάρθρωση της Διεύθυνσης Νεολαίας στις ακόλουθες οργανικές μονάδες:
- Τμήμα Α’ Σχεδιασμού και Εφαρμογής Πολιτικών και Αναπτυξιακών Δράσεων για τη Νεολαία,
- Τμήμα Β’ Πολιτισμού και Νεανικής Καλλιτεχνικής Δημιουργίας,
- Τμήμα Γ’ Κοινωνικής Συμμετοχής, Εθελοντισμού και Δομών Νεολαίας,
- Τμήμα Δ’ Ευρωπαϊκών και Διεθνών Θεμάτων για την Νεολαία.
Σε ότι αφορά στις αρμοδιότητες του Τμήματος Γ’ αναφέρονται τα εξής:
α) η στήριξη και η προώθηση του εθελοντισμού και της εθελοντικής δράσης των νέων σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο,
β) η υλοποίηση και υποστήριξη προγραμμάτων και δράσεων σε θέματα:
γ) η διοργάνωση θεματικών σεμιναρίων σε νέους εθελοντές,
δ) η σύνταξη εισηγήσεων για τη δημιουργία θεσμικού πλαισίου για την αναγνώριση και προστασία του εθελοντή, καθώς και των εργαζομένων με και για τους νέους (Youth Workers),
ε) η ανάπτυξη και υποστήριξη, σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο,
στ) η κατάρτιση και τήρηση μητρώου εθελοντικών οργανώσεων και δομών νεολαίας,
ζ) η έρευνα, μελέτη και διατύπωση προτάσεων που αφορούν σε θέματα εθελοντισμού και δομών νεολαίας,
η) η στήριξη ευπαθών ομάδων της νεολαίας, μέσω της υλοποίησης σχετικών πρωτοβουλιών, δράσεων και προγραμμάτων, όπως το πρόγραμμα «Νομική βοήθεια για νέους», με σκοπό τη διασφάλιση του δικαιώματος υπεράσπισης των νέων ή προσφυγής τους στη Δικαιοσύνη,
θ) η κατάρτιση των εισηγήσεων, σχετικά με το σχεδιασμό δράσεων για τη συμμετοχή ευάλωτων κοινωνικά ομάδων και προσφύγων σε προγράμματα που αφορούν στη νεολαία,
ι) η μέριμνα και η στήριξη νέων προσφύγων και μεταναστών, μέσω της υλοποίησης ειδικών προγραμμάτων δημιουργικής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου, σε συνεργασία και με συναρμόδια Υπουργεία.