ΤΟΜΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ / ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ
Η παροχή δωρεάν παιδείας σε όλους τους πολίτες και σε όλες τις βαθμίδες του κρατικού εκπαιδευτικού συστήματος αποτελεί συνταγματική αρχή του Ελληνικού Κράτους, όπως κατοχυρώνεται από το Άρθρο 16 του Ελληνικού Συντάγματος. Σε αυτό το άρθρο ορίζεται ότι «Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια».
Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα τελεί υπό την κεντρική ευθύνη και επίβλεψη του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, ενώ διαρθρώνεται από την πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια εκπαίδευση, στο πλαίσιο της τυπικής μάθησης.
Η δευτεροβάθμια χωρίζεται στην υποχρεωτική, που αφορά στο γυμνάσιο και στην μη υποχρεωτική που είναι το λύκειο, ενώ υπάρχει και η μεταγυμνασιακή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Ταυτόχρονα, δίνεται η επιλογή της συνέχισης φοίτησης στην μεταδευτεροβάθμια επαγγελματική κατάρτιση.
Παράλληλα, διακριτή είναι και η άτυπη μάθηση, που αφορά στις μαθησιακές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εκτός οργανωμένου εκπαιδευτικού πλαισίου, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. Στο πλαίσιο της Δια Βίου Μάθησης, περιλαμβάνονται και τα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης, που αποτελούν φορείς παροχής υπηρεσιών στο πλαίσιο της μη τυπικής μάθησης.
Ο βασικός πυλώνας, μέσω του οποίου ενισχύεται η αναγνωσιμότητα και η συγκρισιμότητα των ελληνικών τίτλων και προσόντων, είναι το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων. Διακρίνεται σε οκτώ επιμέρους επίπεδα προσόντων, τα οποία αναλύονται ως εξής:
- Επίπεδο 1: Απολυτήριο Δημοτικού
- Επίπεδο 2: Απολυτήριο Γυμνασίου
- Επίπεδο 3: Πτυχίο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Ε.Σ.Κ., Πτυχίο ΕΠΑ.Σ. Μαθητείας – Ο.Α.Ε.Δ.
- Επίπεδο 4: Απολυτήριο Γενικού Λυκείου, Απολυτήριο Επαγγελματικού Λυκείου, Πτυχία Επαγγελματικής Ειδικότητας, Εκπαίδευσης και Κατάρτισης επιπέδου 4
- Επίπεδο 5: Δίπλωμα/Πτυχίο Ανώτερης Σχολής, Δίπλωμα Επαγγελματικής Ειδικότητας, Εκπαίδευσης και Κατάρτισης επιπέδου 5, Πτυχίο Επαγγελματικής Ειδικότητας επιπέδου 5
- Επίπεδο 6: Πτυχίο Ανώτατης Εκπαίδευσης
- Επίπεδο 7: Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης
- Επίπεδο 8: Διδακτορικό Δίπλωμα
Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι συγκεντρωτικό και επικρατούν εθνικοί νόμοι, προεδρικά διατάγματα και υπουργικές πράξεις.
Σε θέματα δια βίου μάθησης και νεολαίας το σχεδιασμό, το συντονισμό, την εποπτεία και την αξιολόγηση των πολιτικών, δράσεων και προγραμμάτων έχει η Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας (Γ.Γ.Ε.Ε.Κ.Δ.Β.Μ. & Ν.). Ένας από τους κύριους σκοπούς της Γραμματείας είναι η διασφάλιση των δικαιωμάτων και των ίσων ευκαιριών των νέων για την απρόσκοπτη ένταξη τους στην εκπαιδευτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας. Με το ΦΕΚ Β′185 συστάθηκε και συγκροτήθηκε η Επιτροπή Σχεδιασμού, Εφαρμογής και Παρακολούθησης του Ευρωπαϊκού Έτους Νεολαίας 2022.
Ταυτόχρονα, λειτουργεί το Ίδρυμα Νεολαίας και Δία Βίου Μάθησης (Ι.ΝΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ), το οποίο προσφέρει ένα ευρύ φάσμα προγραμμάτων για τους πολίτες κάθε ηλικίας και ιδιότητας, μέσω Προγραμμάτων Δια Βίου Μάθησης, Υποστήριξης Νέας Γενιάς και Φοιτητικής/Μαθητικής Μέριμνας. Κεντρική επιδίωξη είναι η στήριξη των νέων στην εκπαιδευτική και επαγγελματική τους διαδρομή, στην κινητικότητά τους και στην στήριξη της καινοτομίας.
Η ηλικιακή ομάδα που είναι καταλληλότερη για να περιγράψει τον όρο Νεολαία στη χώρα είναι 15 έως 29 ετών, γεγονός που σημαίνει ότι στο πλαίσιο της Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, ένα άτομο διανύει μέρος της Σχολικής, της Ανώτατης εκπαίδευσης και της Δια Βίου Μάθησης, στο πλαίσιο της τυπικής και μη τυπικής μάθησης, όπως επίσης και της άτυπης μάθησης.
Βασικές τάσεις στη συμμετοχή των νέων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση
Η υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα διαρκεί 11 έτη και εκτείνεται από τα 4 έως τα 15 χρόνια. Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό) είναι υποχρεωτική όπως ο πρώτος κύκλος σπουδών της δευτεροβάθμιας (Γυμνάσια). Ο δεύτερος κύκλος σπουδών της δευτεροβάθμιας (Γενικά και Επαγγελματικά λύκεια) είναι μη υποχρεωτικού χαρακτήρα.
Η πρόωρη σχολική εγκατάλειψη ή σχολική διαφυγή ορίζεται ως το «σύνολο των νέων, ηλικίας 18-24 ετών, που έχουν ολοκληρώσει το πολύ τον κατώτερο κύκλο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και δεν βρίσκονται εντός δομής εκπαίδευσης ή κατάρτισης».
Σύμφωνα με την αναπτυξιακή στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Ευρώπη 2020», στόχο αποτελεί η μείωση των ποσοστών πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης κάτω από 10% και η ολοκλήρωση σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, για τους νέους ηλικίας 30-34 ετών, σε ποσοστό 40%. Οι Εθνικοί στρατηγικοί στόχοι σε σχέση με τους αντίστοιχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» μετουσιώθηκαν σε 9.7% και 32% αντίστοιχα. Οι στόχοι αυτοί ενσωματώθηκαν στο Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων για την Ελλάδα και στο Εθνικό Πλαίσιο Ανάπτυξης (Ε.Σ.Π.Α) 2014-2020.
Όπως αναφέρεται στο Θεματικό Ενημερωτικό Δελτίο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, παραμένει κάτω από το στόχο του 10% του «Ευρώπη 2020» και τον εθνικό στόχο με ποσοστά 6.2% το 2016 για την πρόωρη σχολική εγκατάλειψη.
Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) συνέστησε το «Παρατηρητήριο», με ευθύνη την παρακολούθηση, την καταγραφή και την επεξεργασία δεδομένων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση τους φαινομένου της πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης. Το Ινστιτούτο δημοσίευσε έρευνα για τη μαθητική διαρροή για τα έτη 2013-2016.
Ταυτόχρονα, παρατηρείται αύξηση στα ποσοστά των νέων, ηλικίας 30-34 ετών, με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με το ποσοστό 23.0% του 2003 να ανέρχεται στο 37.2% το 2014. Η αύξηση ανά έτος για την περίοδο ετών 2003-2014 διατυπώνεται στο δημοσίευμα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) με τίτλο «Συνθήκες Διαβίωσης στην Ελλάδα».
Σχετικά με την κινητικότητα των νέων, το πρόγραμμα Erasmus+ για το διάστημα 2021-2027, με προϋπολογισμό της τάξης των 28 δις ευρώ, αφορά στους τομείς της Εκπαίδευσης, της Κατάρτισης, της Νεολαίας και του Αθλητισμού. Το Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης (Ι.ΝΕ.ΔΙ.ΒΙ.Μ.) ορίζεται με Υπουργική Απόφαση ως Εθνικός Οργανισμός / Εθνική Μονάδα Συντονισμού του προγράμματος Erasmus+ για τους τομείς Νεολαίας και Αθλητισμού. Για τους τομείς της Εκπαίδευσης και της Κατάρτισης, Εθνική Μονάδα Συντονισμού είναι το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ).
Οι βασικές δράσεις του προγράμματος Erasmus+ είναι:
- Μαθησιακή κινητικότητα των ατόμων
- Υποστήριξη της κινητικότητας ατόμων στο εξωτερικό για σπουδές, εργασία, παροχή εκπαιδευτικού έργου και ανάπτυξη επαγγελματικών προσόντων και δεξιοτήτων
- Συνεργασία μεταξύ οργανισμών και ιδρυμάτων
- Υποστήριξη μεταρρυθμίσεων πολιτικής
- Αξιοποίηση των καλών πρακτικών και καινοτόμων δράσεων ως εργαλεία μεταρρύθμισης πολιτικής για την εκπαίδευση
Στο πρόγραμμα Erasmus+ μπορούν να πάρουν μέρος μαθητές όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης, σπουδαστές σε φορείς Επαγγελματικές Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, φοιτητές των Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης. Επίσης μπορούν να συμμετάσχουν εκπαιδευόμενοι στον τομέα Εκπαίδευσης Ενηλίκων και προσφάτως απόφοιτοι, εφόσον έκαναν αίτηση συμμετοχής όσο ήταν εγγεγραμμένοι στο ίδρυμα τους. Παράλληλα, στον τομέα της Νεολαίας μπορούν να πάρουν μέρος άτυπες ομάδες νέων, 13-30 ετών.
Ο Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων & Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.) είναι ο αρμόδιος φορέας για την ανάπτυξη του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και την αντιστοίχιση του με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων (EQF). Μέσω του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων παρέχεται ένα ενιαίο και μοναδικό εργαλείο μέσω του οποίου όλοι οι τίτλοι σπουδών μπορούν να περιγραφούν και να ταξινομηθούν.
Σύμφωνα με έρευνα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) που αφορά στο έτος 2018/2019, οι εγγεγραμμένοι προπτυχιακοί φοιτητές σε Ελληνικά Πανεπιστήμια είναι 489.238. Ο αριθμός των φοιτητών που είναι εγγεγραμμένοι σε μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών είναι 78.518 και των υποψήφιων διδακτόρων είναι 30.671. Το πλήθος των προπτυχιακών φοιτητών που έλαβαν πτυχίο είναι 38.460, των αντίστοιχων μεταπτυχιακών είναι 19.106 και των διδακτόρων 1.774.
Σύμφωνα με διαφορετική έκθεση της ΕΛΣΤΑΤ, ο αριθμός των εγγεγραμμένων προπτυχιακών φοιτητών, κατά το ακαδημαϊκό έτος 2019/2020, παρουσιάζει αύξηση κατά 1.5% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Σημαντική πρόκληση του συστήματος εκπαίδευσης της Ελλάδας αποτελεί η ένταξη των παιδιών με μεταναστευτικό υπόβαθρο. Η διασφάλιση του δικαιώματος των νεοεισερχόμενων στην Ελλάδα προσφυγόπουλων, υπήρξε από την περίοδο 2016-2017 βασικό μέλημα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Κατά το σχολικό έτος 2018-2019 ο συνολικός αριθμός προσφύγων μαθητών σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης είναι 12.867. Οι πολιτικές και οι δράσεις ένταξης που αφορούν στους πρόσφυγες θα αναλυθούν στην ενότητα 6.6.
Οργάνωση του συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης
H εκπαίδευση στην Ελλάδα συγκροτείται από την πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια εκπαίδευση, στο πλαίσιο της τυπικής μάθησης.
Η δευτεροβάθμια χωρίζεται στην υποχρεωτική, που αφορά στο γυμνάσιο και στην μη υποχρεωτική που είναι το λύκειο, ενώ υπάρχει και η μεταγυμνασιακή επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Ταυτόχρονα, δίνεται η επιλογή της συνέχισης φοίτησης στην μεταδευτεροβάθμια επαγγελματική κατάρτιση.
Παράλληλα, διακριτή είναι και η άτυπη μάθηση, που αφορά στις μαθησιακές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εκτός οργανωμένου εκπαιδευτικού πλαισίου, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. Στο πλαίσιο της Δια Βίου Μάθησης, περιλαμβάνονται και τα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης, που αποτελούν φορείς παροχής υπηρεσιών στο πλαίσιο της μη τυπικής μάθησης.
Ο βασικός πυλώνας, μέσω του οποίου ενισχύεται η αναγνωσιμότητα και η συγκρισιμότητα των ελληνικών τίτλων και προσόντων, είναι το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων. Διακρίνεται σε οκτώ επιμέρους επίπεδα προσόντων, τα οποία αναλύονται ως εξής:
- Επίπεδο 1: Απολυτήριο Δημοτικού
- Επίπεδο 2: Απολυτήριο Γυμνασίου
- Επίπεδο 3: Πτυχίο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Ε.Σ.Κ., Πτυχίο ΕΠΑ.Σ. Μαθητείας – Ο.Α.Ε.Δ.
- Επίπεδο 4: Απολυτήριο Γενικού Λυκείου, Απολυτήριο Επαγγελματικού Λυκείου, Πτυχία Επαγγελματικής Ειδικότητας, Εκπαίδευσης και Κατάρτισης επιπέδου 4
- Επίπεδο 5: Δίπλωμα/Πτυχίο Ανώτερης Σχολής, Δίπλωμα Επαγγελματικής Ειδικότητας, Εκπαίδευσης και Κατάρτισης επιπέδου 5, Πτυχίο Επαγγελματικής Ειδικότητας επιπέδου 5
- Επίπεδο 6: Πτυχίο Ανώτατης Εκπαίδευσης
- Επίπεδο 7: Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης
- Επίπεδο 8: Διδακτορικό Δίπλωμα
Η υποχρεωτική εκπαίδευση, σε ότι αφορά το τυπικό πλαίσιο, διαρκεί 11 χρόνια από τις ηλικίες 4 έως 15 ετών.
Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση συνιστάται από το πρώτο και το δεύτερο στάδιο, που αφορά στο γυμνάσιο και το λύκειο αντίστοιχα. Η υποχρεωτική τυπική εκπαίδευση, δηλαδή το γυμνάσιο, τελειώνει σε ηλικία 15 ετών.
Το πρώτο στάδιο της τυπικής εκπαίδευσης για την ηλικιακή ομάδα των νέων 15-29 ετών, είναι το Λύκειο. Τα Λύκεια κατηγοριοποιούνται σε γενικά και επαγγελματικά. Η διάρκεια σπουδών είναι 3 έτη και οι μαθητές εγγράφονται στην ηλικία των 15 ετών.
Παράλληλα, με τα Λύκεια λειτουργούν εσπερινά γενικά Λύκεια καθώς και εσπερινά επαγγελματικά Λύκεια.
Η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι το ανώτατο στάδιο του ελληνικού τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος. Αφορά σπουδές στον πανεπιστημιακό κλάδο και συγκεκριμένα:
- Πανεπιστήμια
- Πολυτεχνεία
- Σχολή Καλών Τεχνών
και τον τεχνολογικό κλάδο:
- Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.)
Η τριτοβάθμια εκπαίδευση αποδομείται σε προπτυχιακές, μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές. Ανάλογα με το ίδρυμα οι προπτυχιακές σπουδές διαρκούν 4 έτη, οι μεταπτυχιακές σπουδές 2 έτη, ενώ οι διδακτορικές τουλάχιστον 3 ημερολογιακά έτη.
Η Δια Βίου Μάθηση (Δ.Β.Μ.) στην Ελλάδα διαρθρώνεται μέσω του νόμου 4763/2020. Αφορά, όλες τις μορφές μαθησιακών δραστηριοτήτων στην διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, που αποσκοπούν στην απόκτηση ή την ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων. Περιλαμβάνει την τυπική εκπαίδευση, τη μη τυπική και την άτυπη μάθηση. Η Εκπαίδευση και Κατάρτιση Ενηλίκων (Ε.Κ.Ε.) αποτελεί το τμήμα της Δια Βίου Μάθησης που αφορά στην οργανωμένη, τυπική ή μη τυπική μάθηση που προσφέρεται σε ενηλίκους.
Βασικές έννοιες
Στο Στρατηγικό Πλαίσιο Πολιτικής για τη Μείωση της Πρόωρης Εγκατάλειψης του Σχολείου (ΠΕΣ) στην Ελλάδα αναφέρεται ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει επίσημος ορισμός για την Πρόωρη Εγκατάλειψη του Σχολείου, αλλά χρησιμοποιείται ο τυπικός ορισμός της Eurostat. Σύμφωνα με αυτό τον κανονισμό η Πρόωρη Εγκατάλειψη του Σχολείου αφορά στους νέους, ηλικίας 18-24 ετών, που έχουν ολοκληρώσει, το πολύ, τον κατώτερο κύκλο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και βρίσκονται εκτός δομής εκπαίδευσης ή κατάρτισης. Ταυτόχρονα, αναφέρεται ότι εφαρμόζονται και άλλοι εθνικοί ορισμοί που σχετίζονται με το τι θεωρείται υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα.
Στο Στρατηγικό Σχέδιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας 2022-2024 της Γενικής Γραμματείας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας, με ημερομηνία έκδοσης Ιανουάριος 2022, δίνονται οι εξής επίσημοι ορισμοί:
Τυπική μάθηση: ρυθμίζεται σε εθνικό επίπεδο, συντελείται σε ένα οργανωμένο και δομημένο περιβάλλον το οποίο είναι ειδικά αφιερωμένο στη μάθηση, οδηγεί στην αναγνώριση προσόντων συνήθως με τη μορφή πιστοποιητικού ή διπλώματος. Περιλαμβάνει τα συστήματα γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Μη τυπική μάθηση: αφορά τη μάθηση που πραγματοποιείται μέσω σχεδιασμένων δραστηριοτήτων αναφορικά με τους μαθησιακούς στόχους και το χρόνο μάθησης και στην οποία υπάρχει κάποιας μορφής μαθησιακή στήριξη. Μπορεί να καλύπτει προγράμματα για τη μετάδοση σχετικών με την εργασία δεξιοτήτων, τον αλφαβητισμό των ενηλίκων και τη βασική εκπαίδευση για όσους εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο.
Άτυπη μάθηση: οι μαθησιακές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εκτός οργανωμένου εκπαιδευτικού πλαισίου, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, στο πλαίσιο του ελεύθερου χρόνου ή επαγγελματικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Περιλαμβάνει τις κάθε είδους δραστηριότητες αυτομόρφωσης, όπως η αυτομόρφωση με έντυπο υλικό ή μέσω διαδικτύου ή με χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή ή ποικίλων εκπαιδευτικών υποδομών, καθώς και τις γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες που αποκτά το άτομο από την επαγγελματική εμπειρία του.
Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων: το πλαίσιο κατάταξης προσόντων με τη μορφή μαθησιακών αποτελεσμάτων, σύμφωνα με ένα σύνολο κριτηρίων επίτευξης επιπέδων μάθησης, το οποίο στοχεύει στη συνένωση σε ενιαίο σύνολο και στο συντονισμό των εθνικών υποσυστημάτων προσόντων.
Μαθητεία: τα προγράμματα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, τα οποία συνδυάζουν μάθηση σε Ιδρύματα Εκπαίδευσης ή Κατάρτισης με ουσιαστική μάθηση βασισμένη στην εργασία σε χώρους εργασίας του ιδιωτικού ή του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, σε ποσοστό κατ’ ελάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%), καταλήγουν σε αναγνωρισμένα επαγγελματικά προσόντα, βασίζονται σε συμφωνία, που ορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του μαθητευόμενου, του εργοδότη και, κατά περίπτωση, του Ιδρύματος Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, και προβλέπουν αμοιβή ή επιδότηση για τον μαθητευόμενο, για το μέρος της κατάρτισης που βασίζεται στην εργασία.
Τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα: περιλαμβάνει την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.), τη μεταγυμνασιακή Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση επιπέδου τρία (3), τη μεταδευτεροβάθμια Επαγγελματική Κατάρτιση επιπέδου πέντε (5) και την τριτοβάθμια εκπαίδευση.