ΤΟΜΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ / ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ
Η νέα εθνική στρατηγική εισάγει ένα νέο μοντέλο «ενεργών πολιτικών» κοινωνικής προστασίας, οι οποίες προσανατολίζονται ιδιαίτερα στην πρόληψη και αντιμετώπιση των συνεπειών που δημιουργούν τα φαινόμενα της ανεργίας, της φτώχειας και του αποκλεισμού στην ελληνική κοινωνία και οι οποίες αναμένεται να ενταθούν από τις επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19 στην οικονομία, σε συνδυασμό με δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις και κυρίως την αποδυνάμωση του προστατευτικού ρόλου της οικογένειας και των άτυπων δικτύων φροντίδας. Η νέα Εθνική Στρατηγική προωθεί την ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνική και οικονομική ζωή επιβάλλοντας το σχεδιασμό πολιτικών που ενθαρρύνουν και προάγουν την κοινωνικοποίηση των πιο ευάλωτων ατόμων, ενισχύοντας τις ευκαιρίες για ανάπτυξη εργασιακών δεξιοτήτων και καλλιέργεια κοινωνικών επαφών και διαπροσωπικών σχέσεων.
4.1 Γενικό πλαίσιο
Οι κύριες προκλήσεις για την κοινωνική ένταξη
Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την Ελλάδα (Ziomas, et al., 2020), είναι κοινώς αποδεκτό ότι οι δημόσιες συγκοινωνίες είναι ζωτικής σημασίας για την κοινωνική συμμετοχή, βοηθώντας στην παροχή πρόσβασης στην εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, την απασχόληση και τις καθημερινές συνήθειες. Συνοπτικά, η ζήτηση για δημόσια μέσα μεταφοράς είναι ζωτικής σημασίας για την ένταξη στην αγορά και την αγορά εργασίας. Για το σκοπό αυτό, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι όλοι έχουν πρόσβαση στα μέσα μεταφοράς που χρειάζονται ή επιθυμούν. Στην Ελλάδα, οι διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν επιβάλει μια σειρά από μέτρα και διαδικασίες πολιτικής τα τελευταία χρόνια για τη βελτίωση της πρόσβασης στα δημόσια μέσα μεταφοράς για ορισμένες ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Αυτές οι μετρήσεις, ωστόσο, δεν απευθύνονται ειδικά σε άτομα με χαμηλό εισόδημα, ακόμη και αν ορισμένες από τις ομάδες που υποστηρίζονται από αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν άτομα χαμηλού εισοδήματος που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Η έλλειψη πρόσβασης στα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι μια σοβαρή πρόκληση που απαιτεί μια σειρά μέτρων για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης.
Πρόσθετα στοιχεία που θέτουν την κοινωνική ένταξη ως απαιτούμενο μέτρο για την ελληνική κοινωνία είναι μια εκτίμηση της Eurostat, η οποία δημοσιεύτηκε επίσης σε ελληνική έκθεση της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2022). Η έκθεση αναφέρει ότι το 2020, το 28,8% του ελληνικού πληθυσμού βρισκόταν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που αποδεικνύει την ανάγκη διαμόρφωσης πολιτικών κοινωνικής ένταξης.
Η κοινωνική ένταξη είναι επίσης ένα θέμα σχετικό με την εκπαίδευση και, ειδικότερα, ενισχύει όλες τις κοινωνικές τάξεις των νέων που ζουν στην Ελλάδα να ενταχθούν στο εθνικό ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Σύμφωνα με έρευνα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, οι νέοι μετανάστες είναι μια ομάδα νέων που επηρεάζεται από αυτόν τον παράγοντα (Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2015). Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το μεταναστευτικό υπόβαθρο φαίνεται να συσχετίζεται αρνητικά με το επίπεδο εκπαίδευσης: Τα άτομα με μεταναστευτικό υπόβαθρο τείνουν να έχουν χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο από εκείνους που γεννήθηκαν στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, μόνο το 54,7% των ατόμων ηλικίας 15-24 ετών δηλώνει πολύ καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας. Οι διακρίσεις λόγω καταγωγής, θρησκείας ή κοινωνικών λόγων είναι ο πιο συχνά αναφερόμενος παράγοντας ως εμπόδιο στην εύρεση εργασίας που να ταιριάζει με τα προσόντα των ερωτηθέντων με μεταναστευτικό υπόβαθρο (37%). Δεύτερος περιοριστικός παράγοντας αναδεικνύεται η μη ικανοποιητική γνώση της ελληνικής γλώσσας (27,2%) και ακολουθούν οι περιορισμοί λόγω ιθαγένειας ή άδειας διαμονής (17,8%).
Βασικές έννοιες
Ο όρος κοινωνική ένταξη έχει οριστεί σε πολλά δημόσια έγγραφα που εκδόθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση.
Η Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη και τη Μείωση της Φτώχειας, η οποία δημοσιεύθηκε το 2021 (Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, 2021), ορίζει την κοινωνική ένταξη ως το πλαίσιο για τη δημιουργία ενός δικτύου ασφαλείας για τις ομάδες του πληθυσμού που πλήττονται περισσότερο από επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης (άτομα και οικογένειες που κινδυνεύουν από φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό) και θα χρησιμοποιηθεί ως αναπτυξιακό εργαλείο για την ορθολογική προώθηση κοινωνικών επενδύσεων μεγάλης κλίμακας.
Ένας άλλος όρος που υιοθετήθηκε επίσης από την Εθνική Στρατηγική Κοινωνικής Ένταξης και Μείωσης της Φτώχειας και δημοσιεύτηκε στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Κοινωνικής Ένταξης (Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, 2014) είναι το μοντέλο κοινωνικής ένταξης, το οποίο ορίστηκε ως: «Ένα πλέγμα δημόσιων πολιτικών για την υπεράσπιση βασικών ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων μέσω οργανωμένων θεσμικών, επιχειρησιακών και οικονομικών εργαλείων για την πρόληψη και την καταπολέμηση της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων».