ΤΟΜΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ / ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
3.3 Πρόβλεψη δεξιοτήτων
Συστήματα πρόβλεψης
Το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (Ε.Ι.Α.Δ), και ο Μηχανισμός Διάγνωσης Αναγκών Αγοράς Εργασίας υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εργασίας, και Κοινωνικών Υποθέσεων έχουν ως αποστολή την εκπόνηση μελετών και πλαισίων εφαρμογής στα θέματα αρμοδιότητάς του, τη συλλογή και επεξεργασία στατιστικών ποιοτικών και ποσοτικών στοιχείων, όσον αφορά τα δεδομένα της αγοράς εργασίας, των εργασιακών σχέσεων και των πολιτικών απασχόλησης ως Εθνικός Φορέας.
Στο πλαίσιο αυτό διεξάγει έρευνες για την πρόβλεψη των δεξιοτήτων. Το 2018 δημοσιεύθηκε η έκθεση: Προβλέψεις για επαγγέλματα και δεξιότητες στην ελληνική αγορά εργασίας (2018-2022). Σκοπός της συγκεκριμένης μελέτης είναι η πρόγνωση των αναγκών της αγοράς εργασίας, αναφορικά με τη ζήτηση και την προσφορά για επαγγέλματα και δεξιότητες την περίοδο 2018-2022. Η ζήτηση εργασίας περιλαμβάνει τη συνιστώσα της ζήτησης επέκτασης (expansion demand), που αφορά τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας εξαιτίας μεγέθυνσης της οικονομίας· και της ζήτησης αντικατάστασης, δηλαδή την ανάγκη αντικατάστασης εργαζομένων, που είτε αλλάζουν επάγγελμα, είτε συνταξιοδοτούνται, είτε αποχωρούν από το εργατικό δυναμικό για προσωπικούς λόγους, είτε μεταναστεύουν. Η διενέργεια των προβολών, βασίζεται στην εκτίμηση οικονομετρικών υποδειγμάτων, τα οποία προβλέπουν τη μελλοντική συμπεριφορά της οικονομίας, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές σχέσεις που επικρατούσαν στο παρελθόν.
Όπως προκύπτει από την έκθεση, υπάρχει σαφής τάση μείωσης της ζήτησης για τα άτομα που κατέχουν λίγες δεξιότητες (απόφοιτοι γυμνασίου και κάτω). Η μεγαλύτερη απώλεια θέσεων εργασίας αναμένεται κυρίως για τους αποφοίτους πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η ζήτηση για αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και κατόχους μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών θα αυξηθεί σημαντικά.
Το 2020 δημοσιεύθηκε η έκθεση του Cedefop (European Centre for the Development of Vocational Training )με τίτλο: “Strengthening skills anticipation and matching in Greece: labour market diagnosis mechanism: a compass for skills policies and growth” η οποία περιλαμβάνει τα αποτελέσματα μιας εκτεταμένης ερευνητικής εργασίας, ποσοτικής και ποιοτικής, με τη συμμετοχή των βασικών ενδιαφερομένων μερών (υπουργεία, αρμόδιοι δημόσιοι φορείς, κοινωνικοί εταίροι).
Η Ελλάδα συμμετέχει στο ευρωπαϊκό δίκτυο Skillsnet για την πρόβλεψη των αναγκών σε δεξιότητες.
Με τον Νόμο 4921/22 καταρτίστηκε από την Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (Δ.ΥΠ.Α.) Στρατηγική για την Αναβάθμιση των Δεξιοτήτων του Εργατικού Δυναμικού και τη Διασύνδεση με την Αγορά Εργασίας (Στρατηγική Δεξιοτήτων Εργατικού Δυναμικού).
Σκοπός της Στρατηγικής Δεξιοτήτων Εργατικού Δυναμικού είναι, ιδίως, η διαμόρφωση ενός συνεκτικού πλαισίου για τη διάγνωση των αναγκών της αγοράς εργασίας σε δεξιότητες, την πρόβλεψη των αναγκών αυτών στο εγγύς και μεσοπρόθεσμο μέλλον και την αξιοποίηση και προσαρμογή των δράσεων συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, προκειμένου το εργατικό δυναμικό να αποκτά ή να αναβαθμίζει δεξιότητες, ώστε να είναι δυνατή η άμεση και επιτυχής διασύνδεσή του με την αγορά εργασίας.
Ειδικότεροι στόχοι της Στρατηγικής Δεξιοτήτων Εργατικού Δυναμικού είναι ιδίως:
α) Η αποτελεσματική αντιστοίχιση της προσφοράς και της ζήτησης της αγοράς εργασίας, σε όρους απαιτούμενων δεξιοτήτων,
β) η παρακολούθηση και ο εντοπισμός των σύγχρονων επαγγελματικών τάσεων και των δεξιοτήτων που πληρούν τις απαιτήσεις της εθνικής αγοράς εργασίας με έμφαση στην ψηφιακή και πράσινη ανάπτυξη,
γ) η ενίσχυση της πρόσβασης όλων των ενδιαφερομένων χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς στα προγράμματα συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης και επανακατάρτισης,
δ) η προώθηση της ενεργού συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των προγραμμάτων συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης,
ε) η συστηματική μέτρηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, καθώς και η διασφάλιση του ποιοτικού ελέγχου των παρόχων συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης και των προσφερόμενων προγραμμάτων, με σκοπό τη βελτίωση της απασχολησιμότητας των ωφελουμένων και την καλύτερη διασύνδεσή τους με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας σε δεξιότητες,
στ) η αξιολόγηση και βελτίωση των μοντέλων χρηματοδότησης της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης διαμέσου της σύνδεσης των αμοιβών των παρόχων επαγγελματικής κατάρτισης με τις επιδόσεις τους σε όρους απασχολησιμότητας των ωφελούμενων, με σκοπό τη βελτιστοποίηση της αποτελεσματικής διαχείρισης των πόρων και της αποδοτικότητας των σχετικών παρεμβάσεων, την επίτευξη διαφάνειας και την απλούστευση των διαδικασιών,
ζ) η αξιολόγηση του μοντέλου διακυβέρνησης της Στρατηγικής Δεξιοτήτων Εργατικού Δυναμικού και η αναβάθμισή του με την απλούστευσή του και τον βελτιωμένο συντονισμό και τη συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων είναι υπεύθυνο για την εισαγωγή νέων τομέων σπουδών και ειδικοτήτων, τον σχεδιασμό προγραμμάτων σπουδών και τον προσδιορισμό των ειδικών δεξιοτήτων που απαιτούνται.
Ο επιστημονικός φορέας που υποστηρίζει το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων και τους εποπτευόμενους φορείς του στα θέματα που αφορούν την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τη μεταλυκειακή εκπαίδευση, τη μετάβαση από τη δευτεροβάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και την αντιμετώπιση της μαθητικής διαρροής και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, με στόχο τη διασφάλιση του δικαιώματος όλων των παιδιών στην εκπαίδευση, είναι το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Για την εκπλήρωση του σκοπού του, το Ι.Ε.Π. συνεργάζεται με τις υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Α.Ε.Ι.) και ιδίως τα παιδαγωγικά τμήματά τους, τους ερευνητικούς φορείς, τα γνωμοδοτικά συμβούλια της εκπαίδευσης, τις δευτεροβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις των εκπαιδευτικών, τα ιδρύματα και τους οργανισμούς μελετών και ερευνών της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, καθώς και τους λοιπούς φορείς του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα με συναφή αποστολή ή τα μέλη των ανωτέρω φορέων
Ανάπτυξη δεξιοτήτων
Μεταξύ των προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει ένας νέος είναι η απόκτηση εκείνων των δεξιοτήτων που θα τον βοηθήσουν να διαχειριστεί με αυτόνομο τρόπο τη μετέπειτα ζωή του πραγματοποιώντας θετικές και υγιείς επιλογές. Κομβικό ρόλο στην επίτευξη του στόχου αυτού διαδραματίζει η εκπαίδευση, και στις τρεις διαστάσεις της: τυπική, μη τυπική και άτυπη μάθηση.
Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, σχετικά με την κατάρτιση και τη διά βίου μάθηση, περιλαμβάνει την εμβληματική μεταρρύθμιση της διακυβέρνησης των προγραμμάτων παροχής κατάρτισης/επανακατάρτισης, βασισμένη σε σύστημα ανταμοιβών που προσφέρει κίνητρα για υψηλής ποιότητας και αποδοτικότητας κατάρτιση, που προωθεί την υιοθέτηση καλών πρακτικών, έχοντας ως αποτέλεσμα τη συστηματική βελτίωση σε ό,τι αφορά τις επιδόσεις της προσφερόμενης κατάρτισης και της αγοράς εργασίας.
Το πλαίσιο εφαρμόζεται στα προγράμματα κατάρτισης/επανακατάρτισης του συνόλου του εργατικού δυναμικού και δίνει έμφαση στη σύζευξη μεταξύ των αναγκών των επιχειρήσεων και των παρεχόμενων προγραμμάτων κατάρτισης για δεξιότητες υψηλής ζήτησης στην αγορά εργασίας, ιδιαιτέρως δεξιότητες που είναι αναγκαίες για την πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Λόγω της αύξησης της απασχόλησης και της παραγωγικότητας και ως αποτέλεσμα του σχεδιασμού του, ο Άξονας θα μειώσει, επίσης, τις ανισότητες, τη φτώχεια και τον κίνδυνο οικονομικού και κοινωνικού αποκλεισμού. Οι πολιτικές συμπληρώνονται από εκείνες για την επόμενη γενιά, τα παιδιά και τους νέους, όπως η εκπαίδευση και οι δεξιότητες.
Ο Άξονας: Ενίσχυση της εκπαίδευσης και της δια βίου μάθησης και εκσυγχρονισμός της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στοχεύει στην αύξηση της μακροχρόνιας απασχόλησης και της παραγωγικότητας μέσω της ενίσχυσης του ανθρώπινου κεφαλαίου. Για το σκοπό αυτό, ο Άξονας περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις στο σύνολο των επιπέδων του εκπαιδευτικού συστήματος, που αφορούν στον εκσυγχρονισμό του συστήματος ανάπτυξης δεξιοτήτων, την ενσωμάτωση και νέων μεθοδολογιών και ψηφιακών εργαλείων, την αξιολόγηση του συστήματος κατάρτισης, την αυτονομία του εκπαιδευτικού συστήματος, σε συνδυασμό με την συνάφειά του με τις σύγχρονες ανάγκες της αγοράς εργασίας και την ψηφιακή εποχή, αλλά και την εξωστρέφειά του προς την τοπική και διεθνή κοινότητα και οικονομία.
Σχετικά με την τυπική εκπαίδευση, ο Άξονας περιλαμβάνει την υλοποίηση της σημαντικής μεταρρύθμισης για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, με κύριους στόχους την αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων σπουδών και τον εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών σε τομείς και δεξιότητες της σύγχρονης οικονομίας. Στο πλαίσιο αυτής της μεταρρύθμισης που στοχεύει στην αύξηση της ελκυστικότητας και της αποτελεσματικότητας της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης για τους νέους, στον Άξονα περιλαμβάνεται και μια οραματική αναθεώρηση του συστήματος μαθητείας και του συστήματος επαγγελματικής κατάρτισης για ανέργους.
Κύριοι πυλώνες είναι η αναθεώρηση των προγραμμάτων σπουδών με βασικό κριτήριο την συσχέτιση των επαγγελματικών περιγραμμάτων με την αγορά εργασίας, η αξιολόγηση του συστήματος κατάρτισης και η ένταξη νέων ειδικοτήτων που να ανταποκρίνονται στις μεταβολές της σύγχρονης οικονομίας, όπως για παράδειγμα ψηφιακές, πράσινες ή γαλάζιες ειδικότητες. Στον Άξονα, επίσης, περιλαμβάνεται μια σημαντική μεταρρύθμιση του συστήματος για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού της χώρας μέσα από την καθορισμό του μοντέλου διακυβέρνησης και την αναθεώρηση του περιεχομένου και της υλοποίησης των προγραμμάτων κατάρτισης, απόκτησης νέων δεξιοτήτων ή της αναβάθμισης των υφιστάμενων δεξιοτήτων που προσφέρονται.
Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης αναθεωρείται και ο μηχανισμός αξιολόγησης των παρόχων εκπαίδευσης και κατάρτισης, μέσα από ένα σύστημα προσανατολισμένο στα αποτελέσματα και τα μετρήσιμα οφέλη της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Τα οφέλη των μεταρρυθμίσεων θα ενισχυθούν και θα επιταχυνθούν με επενδύσεις σε ψηφιακά συστήματα, εργαστηριακό εξοπλισμό για μονάδες κατάρτισης ΕΕΚ και για τις μονάδες της Δ.ΥΠ.Α., την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού.